İnternet Yalanları, Dezenformasyon ve Hoax

Hoax: Genellikle internet üzerinden yapılan aldatmaca amaçlı yanlış bilgi, asparagas haber

Troll: İnternet ortamında bilinçli bir şekilde dezenformasyon amacıyla yanlış bilgi paylaşan, web sitelerinin kurallarındaki açıkları manipülasyon için kullanan veya teknik zarar verme amaçlı içerik paylaşan provokatif kişi.

Dezenformasyon: Bilgi çarpıtma, yalan haber üretme

İnternetin sanal ve de yalan dünyasında kaynağı olmadan okuduğunuz hiçbir bilgiye güvenmeyin. Özellikle de forumlarda, sosyal medyalarda ve bloglarda paylaşılan çalıntı veya “trollenmiş” konulara… İnternette paylaşılan yanlış bir yazı veya bilgi, bu tür siteler aracılığıyla virüs gibi her yere yayılıp kalıplaşabiliyor. Çoğu zaman zararsız olan bu durum, Gezi Direnişi olaylarında gördüğümüz üzere dezenformasyon yaratarak tehlikeli sonuçlara da neden olabiliyor.

“Facebook paralı oluyor”

“Bebek yiyen Çinliler”

“Coca Cola böcek kanından yapılıyor”

“ATM şifresini tersten girersen, makine polis çağırır”

“Dine küfür ettiği için çarpılan kız”

“Polisin tomayla üzerinden geçtiği genç”

“Camide içki içtiler”

“Kavanoz içinde büyüyen kediler”

“Hitler’in Türklere olan sevgisi”

gibi örneklerin tamamı, internette dezenformasyon amacıyla yayılmış yanlış bilgilerdir (hoax).

Görüldüğü gibi bazı hoaxlar, belli bir millete karşı nefret uyandırmak, bir takım siyasi görüşleri savunmak veya çeşitli markaların kullanılmasını önlemek amacıyla oluşturulabiliyor.

Durumu daha iyi kavrayabilmeniz için size kendimden bir örnek veriyim. Hazırlıkta okurken, basit İngilizce derslerine girmenin verdiği sıkıntı yüzünden ders esnasında zaman öldürmek için çeşitli uğraşlar edinmiştim. Tabi bunların arasında internette surf yaparken Vikipedi gibi çeşitli siteleri trollemek de bulunuyordu (gençlik hataları, mazur görün). İlginç bir şekilde çoğu insan yazdıklarınıza inanabiliyor ve o bilgi başka yerlere de yayılabiliyordu. Vikipedi üzerinden değiştirdiğim birkaç konu aylar boyunca o yanlışlığıyla kaldı.

İnternet yüce bir bilgi kaynağıdır evet, ama aynı zamanda da yalanlar çöplüğüdür. Sırf bu durumu test etmek için 2008 yılında, Vampirism – VC17 virüsü adında bir yazı hazırlamıştım. Tamamen uydurma olan bu yazıda VC17 adlı bir virüsün vampirliğe neden olduğunu ve vampirlerin karakteristik özelliklerini bilimsel bir üslupla uydurdum. O zamanlar romantik bir vampir filmi olan Twilight modası da olduğu için bu konuda bir yazının kolaylıkla yayılacağını biliyordum ve aynen düşündüğüm gibi de oldu. Başlangıçta sadece bir-iki adet foruma koyduğum yazı, hiç tanımadığım insanlar tarafından başka ortamlarda bilinçsizce defalarca paylaşıldı ve şuanda internette yüzlerce farklı sitede bulunuyor. Hatta Facebook grupları açıldı, youtube'a videolar kondu ve bazı kısımları İngilizce'ye bile çevrildi. (Google’da “vc17, vampirism virüsü, gerçek vampirleri, vampirliğin bilimsel ispatı” gibi anahtar sözcükleri aratarak yazımı çeşitli sitelerde bulabilirsiniz.) Aradan geçen sürede benim yarım saatte yazdığım basit uydurma eserim bile bu kadar yayıldıysa, bilgi kirliliğinin boyutunu hayal etmeye çalışın.  Özellikle sağlık, eğitim, siyaset ve teknoloji ile ilgili hiçbir bilgiye kaynağından emin olmadan inanmamanızı tavsiye ediyorum. Akıllılık her şeyi sorgulamak ve hiçbir şeye sorgusuz inanmamaktır.

Not: Dezenformasyonun sadece internet değil medya aracılığıyla da yapıldığını unutmamak gerekir. Türkiye gibi medyanın bağımsız olmadığı ülkelerde yaşayan insanlar olarak televizyonlarda izlediğimiz ve gazetelerde okuduğumuz haberlere maksimum şüpheci bir tutumla yaklaşmalıyız.